OKUL FOBİSİ NEDİR?
Okul korkusu, okuldan kaçma ve okul fobisi ile karıştırılabilmekte, bazen bu üçünü birbirinden ayırmak güç olabilmektedir. Ancak aslında hem belirtiler hem de davranışı ortaya çıkartan etkenler farklıdır. Okul Reddi ve Okul Fobisi: Çocuğun okula gitme konusunda isteksiz olması veya okula gitmeyi tamamen reddetmesi durumudur. Okul korkusu normal bir tepkidir ve okul fobisi olarak adlandırılmaz. Ancak bu durum bir haftadan uzun ve çocuğun okuldan soğumasının giderek arttığı, okula gitmesi için evde yapılan tüm yaklaşımlardan sonuç alınamadığında Okul fobisi’nden söz edebiliriz. Okul fobisi denildiğinde anladığımız, şiddetli bir kaygı ile çocuğun okula gitmek istememesidir. Okul fobisi, çocukların okuldan korktuğu bir tür ayrılma kaygısıdır.
OKUL FOBİSİNİN BELİRTİLERİ
Okul fobisine kaygının tipik tepki özellikleri eşlik edebilir, bunlar: Özellikle okul saatleri yaklaştığında sıkıntı artışı, ağlama, sinirlilik, uykusuzluk, saldırganlık veya baş ağrısı, mide bulantısı, iştahsızlık gibi şikâyetlerle ortaya çıkar. Tepkiler okul saatleri yaklaştığında daha da artar. En sık okulların açıldığı zamanlardadır.
GÖRÜLME SIKLIĞI (prevalence)
Çocukların ve genç ergenlerin ortalama %4'ünde bu bozukluğa rastlanmaktadır. Okul reddinin bütün formlarının prevelansı 1000 okul yaşı çocuğunda 17 ve çocuk psikiyatrisi kliniğine müracaat edenlerin %5-8'ini oluşturur. 10–11 yaşlarında sonra oran düşer Ayrılma kaygısın belirtileri, kız çocuklarında erkek çocuklarına oranla daha sık gözlenir. Erkek ve kız çocukları eşit olarak etkilenir. Bu durum en sık erken çocukluk yıllarında gözlemlenir. Zeka ve eğitim başarısı ile ilişkili değildir. Tek çocuk olma veya kardeşleri olması arasında fark yoktur. Daha çok 6–8 yaşlarında görülür, sıklıkla 11 yaşa kadardır, daha ileriki yaşlarda ki görünümlerinde psikoz gibi ileri psikopatolojik durumlar göz ardı edilmemelidir.
NEDENLERİ
Bir görüşe göre okul fobisini anne yaratmaktadır. Anne derken onu evde koruyan, kollayan, besleyen, denetleyen ebeveyn birliğini anlamalıyız. Bu anne aşırı koruyucu annedir. Aşırı koruyucudan demek istediğimiz; Çocuğun her isteğini yerine getiren, onun yapabileceği her şeyi kendisi yapan, ev alanın dışında da aynı tutumla ona dış çevre gerçekliğinden yalıtıp sokakta gördüğü her şeyi (yabancı insan, kedi, köpek, canlı, cansız, vs) tehlike kaynağı olarak öğreten ve bunlardan kollayanıdır. Okul fobisi olan çocuklar gelişimlerinde “yuva dışına atılma” ile ürkütülmüş olabilirler.Okula gitmek çocukta, evden atılma ya da eve döndüğünde anneyi evde bulamama dır. Bu korku çocuğun gözlemlediği anne-baba kavgaları, daha önceden “senin yüzünden annen hasta oldu” ,”senin yüzünden baban hasta oldu”, “seni sokağa atacağım”,”seni filanlara vereceğim” türünden ürkütmelerin sonucu olabilir. Ya da kardeş kıskançlığının kışkırttığı bir tepkide olabilir. Kardeşi yüzünden evden okula gönderilmektedir, kendisi yokken kardeşine çikolata verilip onunla oyun oynanacaktır. Okul fobisi olan çocuk çoğu kez görünüşte nedensiz olarak okula gitmekten korkmaktadır. Ancak bu korkuyu oluşturan bazı temel etmenler vardır. Bunların başında yaygın bir baskının egemen olduğu aile ortamı sayılabilir. Okul fobisi olan çocukların yaşamlarının daha önceki yıllarında anneleri tarafından aşırı özen içinde büyütüldükleri görülür. Bu tür annelerin sürekli olarak çocukların memnun ederek, onların sevgisini kazanma çabası içinde oldukları, tüm gereksinimlerini karşıladıkları ve onları sürekli olarak hayal kırıklığına uğramaktan korudukları dikkatimizi çeker. Bu anneler özellikle çocukların bedensel rahatsızlığıyla yakından ilgilidirler. Bazıları çocukları gözlerinin önünde olmadığında kendilerini çok yalnız hissederler. Psikolojik ve fizyolojik olarak çocuklarıyla yakın olma gereksinimi duyarlar. Bazı annelerin çocuklarını anaokuluna göndermekten kaçındıkları gibi arkadaşlarının evine bile oyun oynamak için göndermek istemediğigörülmektedir. Ailesel etkenlerin yanı sıra ayrılık endişesi, değişiklik ve sıkıntı da okul fobisinin nedenleri arasında sayılabilir. Değişiklik bazı çocuklarda okul fobisinin oluşumu için başlı başına bir neden olabilir yeni eve, koşullara yeni okula ya da sınıfa geçme bu fobiye neden olabilir.
Okul Fobisi Karşısında Ne Yapmalı?
İlk olarak çocuğu anlayışla karşılamalı; kızmak, öfkelenmek, dayak atmak sorunu ağırlaştırır. Çocuğu kolundan tutup zorla okula götürmek çözüm değildir. Suçlamadan, ona değer vererek, onu dinleyerek soruna neden olan faktörleri bulmak, çözüm için ilk adım olmalıdır. Çocuğa bu korkunun birçok çocukta görülebildiği ve değişiminin mümkün olduğu anlatılmalı, ona güven verilmelidir. Okul ve öğretmeniyle işbirliği sağlanmalıdır. Olumsuz aile tutumlarının değiştirilip yerine olması gereken davranışlar konmalıdır. Çocuğun güven duyduğu insanla okula gitmesi için teşvik edilmelidir. İlk günlerde okulun bahçesine, sonra okul içine, daha sonra sınıfa götürülmeli. Böylelikle atılacak adım çocuğu tekrar okulla buluşturmak, korkusunu yok etmesine yardımcı olacaktır. Okula gitmek istemediği için cezalandırmayın, suçlamayın.
—Okula gitmesinin gerekliliği konusunda tüm aile fertleri net bir tavır sergileyin.
—Çocuğu okula özendirin ve destekleyin.
—Okulun önemini basit bir dille açıklayın.
—Okula gitmeden önce yapılan uzun vedalaşmalar, uzun süreli bir ayrılık kaygısını tetikleyeceğinden vedalaşmanızı olabildiğince kısa tutun.
Psikolojik Danışman Fatih ÇELİK
Kaynak: Psik. Kenan ALYÜRÜK