AHİ’LER- ANKARA AHİ CUMHURİYETİ ( 1290-1354)
YİĞİT KARDEŞLER
Selim ŞENOL
Ankara ilk defa Ahiler zamanında Türk’lere Başkent olmuştur. Aslı Akhi şeklinde yazılan Ahi kelimesinin Arapça kardeşim manasına geldiğinin yanında, Divan-ı Lügati’t Türk ve Atabetül-Hakayık da geçen eli açık,cömert,kahraman,koçak,yiğit anlamına gelen Türkçe Akı – Akhı kelimesinden geldiği genel kabul görmektedir.Ben iki tanımı da içeren ‘Yiğit Kardeş ’demeyi uygun buluyorum.
Ahilik aslen Horasan kökenli olup,Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu da yaşayan Türkmen halkın sanat,ticaret,ekonomi ve çeşitli meslek dallarında yetişme ve gelişmelerinin yanında ahlaki yönden de yetiştiren,çalışma ve yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen örğütlenmedir.bütün güzel meziyetlerin birleştiği sosyo-ekonomik bir düzendir.Ahi Evran tarafından Hacı Bektaşi Veli’nin tavsiyesiyle 1205 yılında Kayseri’de kurulan esnaf dayanışma teşkilatıdır.
Fütüvvet İslam dünyasının kahramanlık, yiğitlik, cömertlik özelliklerinin adıdır.Fütüvvet erinin adı ’Feta’dır.Ahiliğin fütüvvet teşkilatından etkilenerek kurulduğu da söylenir.Fütüvvet peştemalı kuşanma ahi geleneğidir.Ahi olarak peştamal kuşanmak için bir ahi tarafından önerilmek zorunludur.
AHİ EVRAN (AHİ EVREN) (1171-1261)
Ahi Evran’ın tam adı Nasruddin Ebu’l Hakayık Mahmud B.Ahmed- Şeyh Nasruttin Mahmut El Hoyi’dir.İran’ın hoy kasabasında doğmuştur.Kayseri’ye yerleşmiş ve ahi teşkilatını kurmuştur.Konya’nın ardından Kırşehir’e yerleşmiş ve burada vefat etmiştir.Karısı Kermani’nin kızı Fatma Bacı’dır.Türklerde ilk defa Bacıyan-ı Rum (Anadolu kadınları) teşkilatını kurmuştur.
AHİLİK
Ahiliğin temel ilkeleri; iyi huylu ve güzel ahlaklı olmak,ahdinde sözünde vefalı olmak,gözü gönlü kalbi tok olmak,işinde ve hayatında kin çekememezlik ve dedikodudan kaçınmak, şefkatli merhametli adaletli faziletli iffetli ve dürüst olmak, cömert ikram ve kerem sahibi olmak,alçak gönüllü gururdan sakınan olmak,ayıpları yüze vurmamak,herkese iyilik yapmak,yapılan iyiliği başa kakmamak,güleryüzlü olmak,Allah için sevmek,Allah için nefret etmek,inanç ve ibadetlerde samimi olmak gibi iyi,erdemli insanlarda bulunması gereken huy ve davranış sahibi olmaktır.
Ahiliğe; kafirler, münafıklar, müneccimler, içki içenler, sözünde durmayanlar, kasaplar, cerrahlar, avcılar, muhtekirler, kem gözlüler, ayıp arayanlar, cimriler, giybet edenler, iftiracılar ve yalancılar kabul edilmezler.
Ahiliğe yeni girenlerde; Sıdk, sefa, emanet, takva, kerem, mürüvvet, haya özelliklerinin olması aranır.
Ahilik’te ; yiğit, yamak, çırak .kalfa, usta, ahi, halife, şeyh, şeyhül meşayik dereceleri vardır.
Ahiliğin; Yemekte, su içmekte, söz söylemekte, elbise giymek ve çıkartmakta, evden çıkmakta, yürümekte, mahallede, alış verişte, eve girmekte, oturmakta, misafirlikte, hasta ziyaretinde uyulması gereken edepleri vardır.
Ahilikten; Yaran odası, misafir odası, köy odası ahlaki ve sosyal bir kurum olarak yaşaya gelmiştir.
OSMANLI VE AHİLİK:
Ahilerin Osmanlı Devletinin kurulduğu bölgelerde çok önemli roller oynadıkları,fetihlerin gerçekleşmesinde büyük gayretleri oldukları bilinmektedir.hep cihat için uç bölgelere yerleşmişlerdir.
Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Bey Eskişehir yakınlarındaki İtburnu adı verilen yerdeki Ahi zaviyesi ve şeyhi Şeyh Edebali ile yakın ilişkiler kurmuştur. Kızı Bal Hatun (Bala Hatun) ile evlenmiştir. Osman Bey bey olarak seçilirken yanında bulunanlar arasında Şeyh Mahmut,Ahi Şemsettin zade,Ahi Hasan gibi Ahi’ler bulunmaktadır. Orhan Gazinin 1362 yılında ölümü üzerine tahta geçen l.Murad Hüdavendigar ‘Gazi Hünkar’ ve ‘Ahi Baba’ adlarıyla anılır. l.Murad zamanında Ankara ‘Sancak Merkezi’ olur.
ŞEYH EDEBALİ (1206-1326)
Merv,Karaman,Kırşehir-Mucur’lu olduğu, 1206 yılında doğduğu bilinir .Adının,İmadüddin Mustafa b.İbrahim b.İnanç El Kırşehiri olduğu belirtilir.Hocaları Karaman’da Necmettin Zahidi,Şam’da Süleyman Sadettin b.Ebul’iz ve Cemalettin el Hasri’dir.Şeyh Edebali’nin varlıklı ve mütevazı bir kişi olduğu Ahi Evran ile görüştüğü tarihi kayıtlarda belirtilmektedir.Şeyh Edebali’nin aynı zamanda Vefaiye tarikatının müridi ve Baba İlyas’ın halifelerinden olduğu ileri sürülmektedir.Şeyh Edebali’nin Bölgesinin en itibarlı ve sözü geçen ulularından olduğu yazılıdır.1326 yılında Bilecik’te vefat etmiştir.
ANKARA AHİ CUMHURİYETİ (1290-1354)
Ankara'yı merkez edinen ve şehirle civarında hüküm süren Ahi hükümeti, bir derviş-esnaf cumhuriyeti olup, ahi uluları tarafından günümüze yakın bir demokrasi ile yönetilmiştir.Takriben 1290'da başlamış, 1354'e kadar aşağı yukarı 64 yıl devam etmiştir. 1354'te Osmanoğlu Gazi Süleyman Paşa (Rumeli Fâtihi olan Velîahd-Şehzâde), Ankara'yı fethetmiş, Osmanlı Devletine bağlamıştır. Bir ara Ankara, Karamanoğulları'nın eline geçmişse de, hemen yetişen Süleyman Paşa'nın kardeşi I.Sultan Murad Ankara'yı kesin şekilde almıştır.
Ankara Ahi’leri;Ankara’yı baştan sona imar etmenin yanın da tarihin tanıdığı büyük sultanlardan olan, Alaiye (Alanya) gibi bir çok bölgeyi feth eden Sultan Alaaddin Keykubat’ı melikliği zamanında tüm zorlamalara rağmen Merkezi Hükümet olan Konya’ya teslim etmeyerek,hayatını kurtarmış ve daha sonra Selçuklu Tahtına çıkmasına yol açmışlar ve Cihan İmparatorluğu kuracak olan Ertuğrul Gazi ve Karakeçili aşiretin Haymana ovası ve Karacabey bölgesini yurtluk olarak verilmesinin ardından, Osman Gazi’nin Ahi Ulusu Şeyh Edebali ile tanışması ve kızı Bal Hatun(Mal Hatun-Bala Hatun)’la evlenmesi zeminini oluşturarak tarihin dönüm noktalarına vesile olmuşlardır.
Ankara Ahi Cumhurreisleri;
Ahi Hüsamettin I. Hüseyin efendi ( 1290 – 1296 )
Ahi Şerafettin Mehmed efendi ( 1296 – 1332 )
Ahi II. Hüseyin efendi ( 1332 – 1354 )
ANKARA AHİ CAMİİLERİ :
Ahi Şerafettin Camii: Selçuklu Sultanı Gıyasetttin Ketkavus tarafından Ahi Hüsameddin ve Ahi Hasaneddin kardeşlere 1290 yılında yaptırılmıştır.Ahi Şerafettin tarafından da onarılmıştır.(1331) Camiinin yanındaki duvarda Ankara’nın antik devrine ait kitabe ve aslan heykelleri olması nedeniyle ‘Arslanhane Camii’ denilmiştir.
Ahi Elvan Camii: Ahi Elvan Mehmed Bey (1331-1389) tarafından 1353 yılında yaptırılmıştır.
Alaaddin Camii: Altındağ’ın Hisar semtinde İçkale mahallesi ahi taşı sokakta bulunmaktadır.Ankara Meliki Muhyittin Mesud tarafından 1178 yılında yaptırılmıştır. l.Alaaddin keykubat tarafından onarıldığından dolayı Alaaddin Camii denilmiştir.
Ankara Hoca Hundi Camii (Örtmeli Mescid); 14 ve 15 asır arasında yapılmıştır.
Ahi Yakup Camii : Ahi Yakup tarafından 1291 yılında yaptırılmıştır.
Hacı Arab Camii : Ahi Hacı Arab tarafından 1530 yılında yaptırılmıştır.
Yeşil Ahi Camii : Ahi Hüsamettin tarafından 1250-1291 yılları arasında yaptırılmıştır.
Kendini Allah(c.c.) yoluna vakfeden bu ulu yapının mensuplarının, insanımıza daha iyi ve yaygın şekilde anlatılması, geleneğinin korunması, devam ettirilmesi için üzerimize düşen her türlü faaliyeti yapmak bir borçtur.
Cenab-ı Hak Yiğit Kardeşlerimizi çok eylesin.
Selim ŞENOL
ahilik dünya için gerekli bir sistem ankara ya katkıları büyük ankaranın başkent oluşunda türkiye cumhuriyetinin kurulmasında etkileri çok ankara lılar ahilik teşkilatına önem vermeli ahilik çalışması yapan etkinliklerde bulunan kişi kurum ve kuruluşlara teşekkür ederim allah kolaylık versin ahiliğin başkenti ankara